पीक विमा योजना माहिती: केंद्र सरकार देशातील शेतकऱ्यांच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी सतत प्रयत्नशील आहे आणि त्यासाठी विविध योजनांची सुरुवात करत असते. या प्रयत्नांचा एक भाग म्हणून, शेतकऱ्यांच्या आर्थिक विकासासाठी तसेच त्यांच्या होणाऱ्या आत्महत्यांचे प्रमाण कमी करण्यासाठी केंद्र सरकारने प्रधानमंत्री पीक विमा योजना सुरू केली आहे.
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक अत्यंत महत्त्वाची आणि लाभदायक योजना आहे. या योजनेद्वारे, नैसर्गिक आपत्तींमुळे पिकांचे होणारे नुकसान भरून काढण्यासाठी शेतकऱ्यांना विमा संरक्षण दिले जाते. यामुळे, शेतकऱ्यांना त्यांच्या उत्पन्नात स्थिरता मिळते आणि पिकांच्या नुकसानीमुळे येणाऱ्या आर्थिक ताणामुळे आत्महत्यांचे प्रमाण कमी होण्यास मदत होते.
पीक विमा योजना वैशिष्ट्ये
पीक विमा योजनेच्या प्रमुख वैशिष्ट्यांमध्ये खालील बाबींचा समावेश होतो:
- विमा संरक्षण: या योजनेत शेतकऱ्यांना विविध नैसर्गिक आपत्तींमुळे (जसे की पाऊस, गारपीट, पूर, दुष्काळ) होणाऱ्या पिकांच्या नुकसानीसाठी विमा संरक्षण दिले जाते.
- सर्व पिकांसाठी लागू: खरीप, रब्बी तसेच वार्षिक व्यावसायिक पिकांसाठी ही योजना लागू आहे.
- प्रिमियम दर: शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत सुलभ प्रिमियम दर राखले आहेत, जसे की खरीप पिकांसाठी 2%, रब्बी पिकांसाठी 1.5%, आणि वार्षिक व्यावसायिक पिकांसाठी 5%.
- सरकारी अनुदान: केंद्र सरकार आणि राज्य सरकार दोन्ही मिळून प्रिमियमच्या उर्वरित रकमेचे अनुदान देतात, ज्यामुळे शेतकऱ्यांवरील आर्थिक भार कमी होतो.
- तंत्रज्ञानाचा वापर: पिकांच्या नुकसानीचे मूल्यमापन करण्यासाठी उपग्रह चित्रण, दूरस्थ संवेदन आणि ड्रोन तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो, ज्यामुळे नुकसानीचे अचूक मूल्यमापन आणि तत्काळ विमा भरपाई मिळवणे शक्य होते.
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना पिकांच्या नुकसानीसाठी आर्थिक सुरक्षा मिळते आणि त्यांच्या उत्पन्नात स्थिरता येते. यामुळे शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावण्यास आणि त्यांचे भविष्य सुरक्षित करण्यास मदत होते. प्रधानमंत्री पीक विमा योजना शेतकऱ्यांच्या हितासाठी एक महत्वाचे पाऊल उचलण्यात आले आहे.
राज्यातील ग्रामीण भागात बहुतांश नागरिकांचा पारंपरिक व्यवसाय शेती आहे, त्यामुळे त्यांच्या कुटुंबाचे संपूर्ण जीवन शेतीवर अवलंबून असते. राज्यातील शेतकरी दिवस रात्र मेहनत करून, वादळ, पाऊस, वाऱ्याची पर्वा न करता शेती करतात. मात्र, चक्रीवादळ, अतिवृष्टी, दुष्काळ, गारपीट, अवकाळी पाऊस, कीटकांचा प्रादुर्भाव तसेच इतर नैसर्गिक आपत्तींमुळे शेतकऱ्यांच्या हाता तोंडाशी आलेल्या पिकांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होते. या नुकसानीमुळे त्यांना आर्थिक फटका बसतो, कारण शेतकरी आधीच कर्ज काढून शेती करत असतो. पिकांचे नुकसान झाल्यामुळे कर्जाची परतफेड आणि कुटुंबाचा उदरनिर्वाह हे मोठे प्रश्न निर्माण होतात.
आर्थिक नुकसान सहन न करू शकल्यामुळे अनेक शेतकरी आत्महत्या करण्याचा टोकाचा निर्णय घेतात. सततच्या पिकांच्या नुकसानीमुळे शेतकरी शेती क्षेत्राकडे पाठ फिरवताना दिसतात. या समस्यांचा विचार करून, केंद्र शासनाने शेतकऱ्यांसाठी प्रधानमंत्री पीक विमा योजना सुरु करण्याचा महत्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. या योजनेचा उद्देश शेतकऱ्यांना पिकांच्या नुकसानीपासून आर्थिक संरक्षण देणे आहे. प्रधानमंत्री पीक विमा योजना शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्तींच्या संकटातून सावरण्यासाठी आणि त्यांचे जीवनमान उंचावण्यासाठी एक महत्वपूर्ण योजना आहे.
पीक विमा योजना माहिती
शेतकरी आपल्या कुटुंबाचे संपूर्ण जीवन शेतीवर अवलंबून ठेवून, स्वतःजवळील दागिने, घर, जमीन गहाण ठेवून शेतात काबाड कष्ट करून शेती करतात. मात्र, अतिवृष्टी, वादळ, पूर, गारपीट यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींमुळे पिकांचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान होते आणि त्यामुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक फटका बसतो. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो. या समस्यांवर मात करण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांना आर्थिक हातभार देण्यासाठी राज्य शासनाने पीक विमा योजना जाहीर केली आहे.
पीक विमा योजना शेतकऱ्यांना त्यांच्या पिकांच्या नुकसानीची आर्थिक भरपाई देते, ज्यामुळे त्यांना काही प्रमाणात आर्थिक स्थैर्य मिळते. योजनेच्या माध्यमातून, नैसर्गिक आपत्तींच्या काळात शेतकऱ्यांना मदत मिळते आणि त्यांच्या उत्पन्नात स्थिरता येते.
| योजनेचे नाव | पीक विमा योजना |
| राज्य | महाराष्ट्र |
| योजनेची सुरुवात | एप्रिल 2016 |
| विभाग | कृषी विभाग |
| लाभ | शेत पिकाच्या नुकसानीची आर्थिक भरपाई दिली जाते |
| उद्देश्य | शेतकऱ्यांना शेती करण्यासाठी प्रोत्साहित करणे |
| लाभार्थी | राज्यातील सर्व जाती धर्माचे शेतकरी |
| अर्ज करण्याची पद्धत | ऑनलाईन/ऑफलाईन |
| विमा प्रिमियम | खरीप पिकांसाठी 2%, रब्बी पिकांसाठी 1.5%, वार्षिक पिकांसाठी 5% |
| सरकारी अनुदान | केंद्र आणि राज्य सरकारकडून प्रिमियमचे अनुदान |
| विमा संरक्षणाचा कालावधी | एक पिक हंगाम (खरीप/रब्बी) |
| आवश्यक कागदपत्रे | आधार कार्ड, जमीन धारक प्रमाणपत्र, पिकाचा तपशील |
| विमा भरपाईचे मापदंड | उपग्रह चित्रण, दूरस्थ संवेदन, ड्रोन तंत्रज्ञानाच्या आधारे |
| संपर्क कार्यालय | स्थानिक कृषी विभागाचे कार्यालय |
| हेल्पलाइन क्रमांक | राज्य कृषी विभाग हेल्पलाइन |
अधिक माहिती
- पात्रता: पीक विमा योजनेसाठी अर्ज करणाऱ्या शेतकऱ्यांनी आपल्या नावावर शेती असणे आवश्यक आहे.
- विमा संरक्षण: योजना नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणारे पिकांचे नुकसान, कीटकांचा प्रादुर्भाव, रोग, आणि इतर अप्रत्याशित घटनांपासून संरक्षण देते.
- भरणा कालावधी: खरीप पिकांसाठी जून ते सप्टेंबर आणि रब्बी पिकांसाठी ऑक्टोबर ते मार्च दरम्यान अर्ज करता येतो.
- प्रक्रिया: ऑनलाईन अर्ज भरण्यासाठी शेतकरी अधिकृत पोर्टलवर लॉगिन करू शकतात किंवा जवळच्या सेवा केंद्रात जाऊन अर्ज भरू शकतात.
- अनुदान वितरण: विमा भरपाई थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केली जाते.
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थैर्य मिळून शेतीमध्ये अधिक आत्मविश्वासाने काम करण्याची संधी मिळते.
तसेच, योजनेचा लाभ घेतल्यामुळे शेतकरी आत्महत्या टाळण्यासाठी आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्था सुधारण्यासाठीही मदत होते.
पीक विमा योजना उद्देश
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना चा उद्देश म्हणजे शेतकऱ्यांना आर्थिक सुरक्षा प्रदान करणे आणि शेतीतील अनिश्चिततेमुळे होणारे आर्थिक नुकसान कमी करणे.
- नैसर्गिक आपत्तींचे संरक्षण: शेतकऱ्यांना पाऊस, गारपीट, पूर, दुष्काळ, चक्रीवादळ आणि अवकाळी पाऊस यांसारख्या नैसर्गिक आपत्तींमुळे होणारे पिकांचे नुकसान भरून काढण्यासाठी विमा संरक्षण देणे.
- आर्थिक स्थैर्य: पिकांचे नुकसान झाल्यास शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत मिळावी, जेणेकरून त्यांच्या उत्पन्नात स्थिरता राहील आणि शेतीतील जोखीम कमी होईल.
- कर्जाचा भार कमी करणे: पिकांचे नुकसान झाल्यानंतरही शेतकऱ्यांना कर्जाची परतफेड करण्यासाठी आणि त्यांच्या कुटुंबाचा उदरनिर्वाह चालवण्यासाठी आर्थिक मदत मिळावी.
- शेतीत गुंतवणूक वाढवणे: शेतकऱ्यांना शेतीत अधिक गुंतवणूक करण्यासाठी प्रोत्साहित करणे आणि शेती क्षेत्रात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर वाढवणे.
- आत्महत्या रोखणे: आर्थिक ताण कमी करून आणि स्थिर उत्पन्नाची हमी देऊन शेतकऱ्यांच्या आत्महत्यांचे प्रमाण कमी करणे.
- शेतीतील जोखीम कमी करणे: शेतकऱ्यांना पिकांच्या नुकसानीमुळे होणाऱ्या आर्थिक जोखमीपासून वाचवणे आणि त्यांना शेतीतून अधिक उत्पन्न मिळवण्यासाठी सहाय्य करणे.
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना शेतकऱ्यांना पिकांच्या नुकसानीपासून आर्थिक संरक्षण देऊन त्यांचे जीवनमान उंचावण्यास मदत करते. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना शेती करण्यासाठी आत्मविश्वास वाढतो आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्था सुधारण्यासाठी मदत होते.
पीक विमा यादी
खरीप हंगामातील 14 पिकांसाठी शेतकऱ्यांना या योजनेत सहभाग घेता येईल.
| पीकाचे नाव |
| भात |
| ज्वारी |
| बाजरी |
| नाचणी |
| मूग |
| उडीद |
| तूर |
| मका |
| भुईमूग |
| कारळे |
| तीळ |
| सोयाबीन |
| कापूस |
| खरीप कांदा |
या 14 पिकांसाठी शेतकऱ्यांना प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेचा लाभ घेता येईल.
पीक विमा योजना महाराष्ट्र: नियम व अटी
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना महाराष्ट्र राज्यातील शेतकऱ्यांसाठी लागू करण्यात आली आहे. या योजनेच्या काही नियम व अटी पुढीलप्रमाणे आहेत:
- अर्जदाराची पात्रता: अर्जदार हा शेतकरी असणे आवश्यक आहे.
- भरपाईचे क्षेत्र: फक्त शेती क्षेत्रात होणाऱ्या नुकसानीची भरपाई दिली जाईल. इतर क्षेत्रातील नुकसानीची भरपाई दिली जाणार नाही.
- अर्ज प्रक्रिया: शेत पिकाच्या नुकसानीची आर्थिक भरपाई मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांना ऑनलाईन किंवा ऑफलाईन अर्ज करणे आवश्यक आहे.
- पेरणीचा पुरावा: शेतात पिकांची पेरणी झालेली आहे याचा पुरावा सादर करणे आवश्यक आहे. पिक पेरणीच्या पुराव्यासाठी शेतकरी तलाठी, सरपंच किंवा ग्रामसेवकांचे पत्र सादर करू शकतात.
- कसायला घेतलेल्या शेताचा करार: जर शेतकऱ्याने शेत कसायला घेतले असेल व पीक पेरणी झाली असेल, तर जमिनीच्या मालकासोबत केलेल्या कराराची फोटोकॉपी अर्जासोबत जोडणे आवश्यक आहे.
- पिकांचे प्रकार: प्रधानमंत्री पीक विमा योजना फक्त केंद्र शासनाने निर्धारित केलेल्या पिकांसाठीच लागू असेल.
- नुकसानाचे कारण: केवळ नैसर्गिक आपत्तीमुळे पिकाचे नुकसान झाल्यास या योजनेअंतर्गत आर्थिक सहाय्य करण्यात येईल. मानवनिर्मित आपत्ती म्हणजेच आग लागल्यामुळे होणारे नुकसान अथवा चोरी झालेले पीक या बाबतीत नुकसान भरपाई मिळाली जाणार नाही.
- इतर योजना लाभ: शेतकऱ्याने प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेअंतर्गत अर्ज करण्यापूर्वी केंद्र व राज्य शासनाद्वारे सुरु करण्यात आलेल्या कोणत्याही पीक विमा योजनेचा लाभ मिळवला नसावा.
- नुकसानीचे मोजमाप: प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेअंतर्गत मोबाईल फोनचा वापर करून पिकांच्या नुकसानीचे मोजमाप केले जाईल.
पीक विमा योजना आवश्यक कागदपत्रे
| आवश्यक कागदपत्रे |
| विहित नमुन्यातील अर्ज |
| आधार कार्ड |
| राशन कार्ड |
| रहिवाशी दाखला |
| मोबाईल नंबर |
| ई-मेल आयडी |
| जमिनीचा 7/12 उतारा व 8अ दाखला |
| पीक पेरणी दाखला म्हणून शेतकऱ्यांनी शेतात पिकाची पेरणी, लागवड केल्याबाबत स्वयंघोषणापत्र |
| बँक खात्याचा तपशील |
| पासपोर्ट आकाराचे फोटो |
| शपथपत्र |
या कागदपत्रांची पूर्तता करूनच शेतकऱ्यांना प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेचा लाभ घेता येईल.
सोलर कृषी वाहिनी योजना: इथे क्लिक करा
प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेत ऑनलाईन अर्ज करण्याची पद्धत
| प्रधानमंत्री पीक विमा योजना अधिकृत वेबसाईट | Click Here |
- अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन अर्ज करणे: अर्जदाराला सर्वात प्रथम प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेच्या अधिकृत वेबसाइट वर जावे लागेल. होम पेजवर शेतकर्यांचा अर्ज वर क्लिक करावे लागेल.
- माहिती भरणे आणि कागदपत्रे अपलोड करणे: आता तुमच्यासमोर प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेचा अर्ज उघडेल. यामध्ये विचारलेली सर्व माहिती भरून सोबत योग्य कागदपत्रे अपलोड करावी लागतील.
- अर्ज सबमिट करणे: सर्व माहिती भरून झाल्यावर Submit बटनावर क्लिक करावे लागेल.
प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेत ऑफलाईन अर्ज करण्याची पद्धत
- जिल्हा कार्यालयात जाऊन अर्ज भरणे: अर्जदाराला सर्वात प्रथम आपल्या क्षेत्रातील जिल्हा कार्यालयात जावे लागेल. जिल्हा कार्यालयात कृषी विभागात जाऊन प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेचा अर्ज घ्यावा लागेल.
- माहिती भरणे आणि कागदपत्रे जोडणे: अर्जात विचारलेली सर्व माहिती भरून सोबत योग्य कागदपत्रे जोडावी लागतील. सदर अर्ज कृषी विभागात किंवा आपल्या जवळच्या बँक शाखेत जाऊन जमा करावा लागेल.
अशा प्रकारे तुम्हाला प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेअंतर्गत ऑनलाईन किंवा ऑफलाईन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करावी लागेल.